Ермағамбетова Мадина Қуанышбайқызы
қазақ тілі пәнінің мұғалімі
Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының
«Науырзым ауыл шаруашылығы колледжі» КМҚК
Тақырыбы: Қазақстан – көпұлтты мемлекет.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақты ұйымдастыру формасы:фронтальді
Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлеметсіңдер ме! Бүгінгі сабақта біз жаңа тақырыппен танысып, сөз қорымызды байытамыз, сол сөздерді дұрыс айтуға, пайдалануға тырысамыз және дұрыс сөйлеуге, сауатты жазуға дағдыландырамыз. Сендерше өздерінің білім қабілеттерін, ойларын, пікірлерін ортаға салуға ұй алмаңдар.
Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Сонымен сабағымыздың тақырыбы «Қазақстан – көпұлтты мемлекет». Біздің Отанымыз – Қазақстан. Қазақстанды Отанымыз дейтін себебіміз, бұл жерде ата-бабаларымыз тұрған, енді осы жерде біз тұрамыз. Адал адам Отанын сүйеді. Адам жүрексіз өмір сүре алмайды, Отансыз да өмір сүре алмайды. «Отансыз адам – ормансыз бұлбұл» деген қазақ мақалы осыны дәлелдейді.
Сендердің алдарында «Қазақстан – көпұлтты мемлекет» атты мәтін жатыр. Қазір осы мәтінді оқимыз, аударамыз. Ең алдымен жаңа лексикамен танысайық /жаңа лексикалық минимум тақтада жазылып тұр/.
ЛЕКСИКА:
қабылдау – принять, одобрить
егеменді – суверенный
басқару нысаны – форма управления
орнықтыру – укрепить, закрепить
өкіл – представитель
теңқұқылы – равноправный
ресми – официально
қолдану – использовать
қарым-қатынас – отношение
Мәтінге көшейік, бір сөйлемнен оқимыз және аударамыз.
«Қазақстан – көпұлтты мемлекет.
Қазақстан – көп ғасырлық тарихи мен мәдениеті бар мемлекет.
1990 жылы 25 қазанда мемлекеттік суверенитеті туралы Декларация қабылданды. Бүгінгі Қазақстан – тәуелсіз мемлекет, егемендіел. Тәуелсіз Қазақстанның негізі унитарлық, демократиялық, зайырлы, құқықтық және президенттік басқару нысанындағыәлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырылады.
Бүгінгі күнде Қазақстанда шамамен 130 ұлттың өкілдері өмір сүреді. Бұл 17 миллионнан астам адам. Қазақстанды мекендейтін барлық халықтар теңқұқылы. Конституция бойынша Қазақстанда мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады (7-бап, 1-тармақ). Орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады (7-бап, 2-тармақ). Бірақ бұл басқа тілдердің маңызы төмен деген сөз емес. Еліміздің әрбір тұрғыны өзі қарым-қатынас жасағысы келетін тілді таңдай алады.
Әр халықтың өз салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, тілі бар. Ал біздің мемлекетіміз Қазақстан халықтарына олардың өз ана тілдерін сақтауына және оқып-үйренуіне жағдай жасауды уәде етеді (7-бап, 3-тармақ). Республикамызда ұлттық мәдени орталықтары, театрлар мен өзбек, ұйғыр, тәжік, украин және басқа тілдерде мектептер жұмыс істейді (19-бап, 2-тармақ).»
Жаңа тақырыпты бекіту:
№ 1. Келесі тапсырма. Тақтаға назар аударыңдар. Сендердің алдарында Қазақстан Республикасының Конституциясынан кейбір алынған баптар. Берілген баптар мен тармақтарға мәтіннен сәйкес сөйлемдерді табу.
1. 7-бап, 1-тармақ
Қазақстан Республикасындағы мемелекеттік тіл – қазақ тілі. (ҚР Заңы)
Конституция бойынша Қазақстанда мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. (мәтін бойынша)
2. 7-бап, 2-тармақ
Орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. (ҚР Заңы)
3. 7-бап, 3-тармақ
Мемлекет Қазақстан халқының тілдерін үйрену мен дамыту үшін жағдай туғызуға қамқорлық жасайды. (ҚР Заңы)
Қазақстан халықтарына олардың өз ана тілдерін сақтауына және оқып-үйренуіне жағдай жасауды уәде етеді. (мәтін бойынша)
4. 19-бап, 2-тармақ
Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңда п алуға құқығы бар. (ҚР Заңы)
Республикамызда ұлттық мәдени орталықтары, театрлар мен өзбек, ұйғыр, тәжік, украин және басқа тілдерде мектептер жұмыс істейді. (мәтін бойынша)
№ 2. 1990 жылы 25 қазанда мемлекеттік суверенитетітуралы Декларация қабылданды. Тәуелсіз Қазақстанның негізі унитарлық, демократиялық, зайырлы, құқықтық және президенттік басқару нысанындағыәлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырылады /жаңасөздертақтадажазылыптұр/. Жазылған сөздердің сәйкес аудармаларын табу.
ГЛОССАРИЙ
суверенитет /француз тілінен/ – тәуелсіздік, независимость
декларация /латын тілінен/ – жариялау, провозглашение
унитаризм /латын тілінен/ – бірлік, единство
демократия /грек тілінен/ – халық билігі, власть народа
социум /латын тілінен/ – әлеумет, общество
№ 3. Тақтада жұмыс. Орыс тілінен қазақ тіліне аудару.
1. У каждого человека есть право пользоваться родным языком и своей культурой.
(Әр адамның ана тілі мен өз мәдениетін пайдалануға құқығы бар).
2. Никакая религия в Республике Казахстан не является государственной религией.
(Қазақстан Республикасында ешқандай дін мемлекеттік дін болып табылмайды).
3. Каждый житель нашей страны выбирает удобный язык для отношений.
(Еліміздің әрбір тұрғыны қарым-қатынас жасау үшін өзіне қолайлы тілді таңдайды).
№ 4. Айырмашылығы және ұқсастығы /Венн диаграммасы /
ҚАЗАҚ ҰЛТЫ ОРЫС ҰЛТЫ
алтыбақан лапта
көкпар чехарда
шапан лапти
тон сарафан
қалпақ валенки
қамзол ортақ үйіміз Қазақстан тепляк
шілдехана масленица
тұсау кесер крестины
құырдақ окрошка
шұжық борщ
бесбармақ блины
Үйге тапсырма:
Жаңа өткен сөздерді жаттау, есте сақтау. Жаңа 5 сөзбен (суверенитет, декларация, унитаризм, демократия, социум) 5 сөйлем құрастырып келу.
Бағалау:
Құрметті оқушылар! Бүгінгі сабағымызды қорытындылай келе сендер болашақ жұмыскер маманы ретінде ел экономикасына өздерінің үлестерін қосасыңдар. Сондықтанда әрқашанда ынтымақтастыққа жұмыс жасай білейік деп – Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың жолдауындағы мына «Ырыс-ынтымаққа жолығады, дәулет-бірлікпен толығады», деген сөздермен сабағымызды аяқтаймыз.