Тақырыбы: «Дарабоз 2013»
Мақсаты: Білімділік: Интеллектуалдық сайысқа қатынасушы оқушылардың тарихи білімдерін дамыту. Дамытушылық: Қазақстан тарихы және құқықтану пәндеріне оқушылардың қызығушылықтарын арттыру,шығармашылық қабілеттерін нығайту,тарихи зерделілік, зияттылық қасиеттерін дамыту. Тәрбиелік: Өз мүмкіндігін дұрыс пайдалана алатын зерделі тұлғаны қалыптастыру.
Түрі: Танымдық ойын сабағы Көрнекілігі: Мультимедия,білім туралы даналық сөздер жазылған парақша, «Дарабоз — 2013» деген лента,сайыстың аты жазылған плакат,Елбасы сөзі,шарлар.
Сайыстың барысы:
I. Кіріспе бөлім:Ұйымдастыру кезеңі а) Сайысқа қатысушылардың дайындығын тексеру ә) қазылар алқасын сайлау
II. Негізгі бөлім: Сайыстың шарттары: I кезең «Бәйге» II кезең мен ұнататын үш пән (ұяшықтағы үш пән бойынша сұрақтар) III кезең «Тұлғаны таны» IV кезең «Менің білім деңгейім» Vкезең Сәйкестендіру тесті.
III. Қорытынды бөлім:
Қазылар алқасының берген қорытындысы.
Сайысқа қатысушы оқушыларды марапаттау.
Жүргізуші:
Қайырлы күн,құрметті ұстаздар және оқушылар.
Ғылымның сырын ұғына Шығыңдар білім шыңына. Ұқыптылық пен зеректік Жеткізер сіздердей өренді Жеңістің мынау шыңына — деп бүгінгі бақ сынасар сайыскерлерімізді қол соғып, қошеметтеп ортаға шақырайық (ортаға сайыскерлер шығады)
Сайысымызда білімі мен тапқырлығымен сыналатын қатысушыларымызбен таныстырар болсақ, №1 қатысушымыз 9«а» сынып оқушысы Ахмет Ниязбек: — қандай сынақ болсадағы беріспе,әрқашан да үміткер бол жеңіске.
№2 қатысушы 9 «а» сыныбының оқушысы Елеуов Нұрғали : 1.Досқа жан –тәнімен берілу сенімді тірек,бақытқа барынша ұмтылуда білімде керек №3 қатысушы 9«а» сыныбының оқушысы Рысқалиев Сұлтан: — Білімнен асқан қазына жоқ,Қазына құпия.Ол ақыл,біліммен ғана ашылады. №4 қатысушы 9 «а» сыныбының оқушысы Абдулла Қайнарбек: — Бақытты болашақтың қамы үшін, барымды саламын Тәуелсіздік таңы үшін.
№5 қатысушы 9 «а» сыныбының оқушысы Санаков Ақжол: — Білімдінің күні жарық,білімсіздің күні қаріп.
№6 қатысушы 9 «а» сыныбының оқушысы Серікбай Айбек: Білекті бірді жығар,білімді мықты жығар.
Сайыскерлер сіздерге сәттілік тілейміз! Сайыста бақ сыналар,бап сыналар Бас жүлдені өнерлі,тапқыр алар Кім өнерлі,кім тапқыр- шешу қиын Қазылар алқасы болмаса нық саналар — дегендей кез – келген сайыс бағалануы тиіс.Осының аражігін ажырататын қазылар алқасы деген болады.Бұл жарыстың ажырамас бір бөлшегі,біз де сол үрдіс бойынша әділдігін айтып,тура шешім шығарар қазылар алқасын сайлап алсақ. (Әділ қазылар алқасын сайлау)
Ағартушы ғалым Ы.Алтынсариннің «Бір аллаға сиынып,Кел балалар!» — дегендей, Бір аллаға сиынып, сайысымызды бастайық.Сайысымыздың бірінші бөлімі «Бәйге»деп аталады. Мұнда әрбір сайыскер қамшыны көтеріп жауап береді.20 сұрақ қойылады.Әрбір дұрыс жауапты құрметті әділ қазылар алқасы 10 ұпайға теңестіреді.
I кезең: «Бәйге» сұрақтары: 1.Қазақта тұңғыш генерал атағын алған және мектеп ашқан кім? (Жәңгір Бөкейұлы 1801-1845 ж.ж.)
2. «Құтты білік» дастанын 30 жыл жазып,бір жарым жылда жазып шыққан қай ғалым? (Жүсіп Баласағұн)
3. Тәуелсіз Қазақстанды ең алғаш таныған мемлекет? (Түркия)
4. Қазақта тұңғыш дүниежүзі чемпионы атағын алған палуан кім? (Қажымұқан Мұңайтпасұлы)
5.1912 жылы қазақ әліппесін жасаған және алғаш оқу құралын жазған кім? (Ахмет Байтұрсынов)
6.қазақстан Республикасы қандай мемлекеттермен шектеседі? (Ресей,Өзбекстан,Қырғызстан,Қытай,Түрікменстан)
7. «Бақытсыз Жамал» романының авторы, «Оян қазақ!», «Терме» әдеби публистикалық туындысының авторы? (М.Дулатов)
8. 1986 жылғы оқиғаға қатысқан қанша студент оқудан шығарылды? (246)
9.1963 жылы Мәскеуде қазақ жастары қандай ұйымға бірікті? (жас тұлпар)
10.Махамбет пен Исатай көтерілісінің қозғаушы күштері кім болды? (қазақ шаруалары)
11.Жоңғар хандығы қашан құлады? (1757-1758 жж)
12.1986 жылғы Желтоқсан көтерілісінен кейін қанша ректор жұмыстан алынды? (12)
13.Оралда «Қазақ халқын қорғаушылар одағы» қашан құрылды? (1940-1941жж)
14.Абылайдың отыз ұлының ең кішісі кім болған? (Қасым сұлтан)
15.Амангелді Иманов қанша жасағымен Торғай қаласын қоршады? (15 мыңдай адам)
16.Ресейдегі бірінші орыс революциясы қашан болды? (1905-1907 жылдары)
17.Қазақстан мүше халықаралық ұйымдарды ата? (БҰҰ,ШЫҰ,ЮНЕСКО,ТМД)
18.Тәуке ханның мирасқоры? (Қайып )
19.С.Датұлы қашан және қай жерде қайтыс болды? (1802 жылы Хиуа хандығында)
20. Астана қаласы қай жылдан бастап еліміздің астанасы болып келед? (1997ж)
II кезең Мен ұнататын үш пән
|
Қазақстан тарихы |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
|
Дүниежүзі тарихы |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
|
Құқықтану |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
Сарланар сайыскерлер білімі Қазақстан тарихы, дүниежүзі тарихы, құқықтану негіздері
Білімділер озар бүгін ілгері «Мен ұнататын үш пән» айналымы.Бұл айналымда ұпайлар астында сұрақтар жасырылған,сұрақтардың ауыр жеңілдері ұпайларға байланысты.
Қазақстан тарихы
10 балл.Тастағы сурет қалай аталады? (Петроглиф)
20 балл. Ява аралынан (1890-1892 жж) табылған қаңқасы қалай аталады? (Питекантроп)
30 балл. «Қара сиыр» деген жерде болған қанды шайқас тарихта қандай атпен қалды? («Қалмақ қырылған»)
40 балл. Көшпенді қауымның талаптарын ескеріп,1742 жылы қазан айының 19- ында патша үкіметінің Жайық өзені бойында мал жаюға тыйым салған үкімін жоюды талап еткен кім? (Кіші жүз ханы Нұралы)
50 балл. Кенесарының Сарыарқадан Ұлы жүзге бет алуының негізгі себебі қандай? (Қоқан хандығының езгісіндегі қазақ руларына дербестік алуына көмектесіп,еліне тірек жасау)
Дүние жүзі тарихы
10 балл. АҚШ- тың тұңғыш президенті. (Дж.Вашингтон)
20 балл. Ресейде 1721 жылы 20 қазанда сенаттың шешімімен ұлы император атанған кім? (I Петр)
30 балл.1792 жылы 22 қыркүйекте республика болып жарияланған мемлекет?(Франция)
40 балл.Қосөзен бойын алғаш мекендеген халықтар (Шумер және Аккад)
50 балл. Ең ежелгі жылнаманы қай елдің патшалары жаздырған?(Египет (Мысыр) патшалары)
Құқықтану
10 балл. 30 тамыз қандай күн? (Конституция күні)
20 балл. XVIII ғасырдағы әдет –ғұрып заңы қалай аталды? («Жеті Жарғы»)
30 балл. БҰҰ Бас Ассамблеясы «Адам құқығының жалпыға ортақ декларациясын» қай жылы қабылдады? (1948 жылы 10 желтоқсан)
40 балл. Қазақстан Республикасының басқару формасы қандай? (Президенттік Республика)
50 балл. ҚР-ның Президенті неше жылға сайлана алады?
III кезең «Тұлғаны таны»
1.Ол он үш жасында әкесінен айырылып, әкесінің қызметшісінің көмегімен жауларынан қашып құтылып,Түркістан жеріне келген.Сол кезден- ақ оның бойынан ірі қайраткерлерге тән қасиеттер байқалған.Ақылымен,ержүректілігімен.табандылығымен ерекше көзге түскен.Қашып жүргенде аты –жөнін жасырып,Орта жүз ханы Әбілмәмбет сарайындағы ақсүйектерге келіп қосылады.15 жасынан жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске белсене атсалысқан ол қазақ батырлары,билері және сұлтандары арасында белгілі болды.Бұл жерде кім жайлы сөз болып отыр? (Абылай хан)
2.Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресіне бас болып,дипломатиялық қабілеттерін барынша көрсете білген билеуші.Ол көрші мемлекетпен тығыз байланыс орнату арқылы қалммақтар мен башқұрттардың мазалауын тоқтатуға тырысты.Ұлы жүздің ханы Болаттың өлімінен кейін ол аға хандыққа таласып,халық жасағының ішінде іріткі туғызды.1748 жылы Барақ сұлтанның қолынан қаза болды. Бұл кім?(Әбілқайыр хан)
3.Ол Байбақты руының старшыны. Оны «қара сүйектен» шықты деуге қиын.Өйткені ханның оның апасына үйленуіне қарағанда көрнекті ауқатты топқа жатуы мұмкін.1802 жылы ол белгісіз себептермен қайтыс болады.Кім жайлы сөз қозғалып отыр? (Сырым Датұлы) 4. Ол империя мүдделерін қалтқысыз қорғауға тырысты,қолына әкімшілік,сот биліктерін шоғырландырып,басқару жүйесінде бірқатар өзгерістерді іске асырды.Оның әділетсіздігі мен қазақ шаруаларына рақымсыздығы халықтың наразылығын туғызды.Бұл қай тарихи тұлға? (Жәңгір хан)
5.Бұл адам жасынан өзінің тапқырлығымен,қабілетімен көзге түсті.Ол 1812 Беріш руының Жайықь бөлімінің старшыны етіп тағайындалған.1814 жылы Орынбор шекаралық комиссиясы старшындыққа бекіткен.Ол халық арасында ептілігімен,тайынбайтын қажырлығымен көзге түсті 1817,1823 жылдары Орынбор генерал –губернаторының көрсетуі бойынша жала жабылып,сотқа тартылған.Бұл кім? (Исатай Тайманұлы) 6.Бұл тұлға орысша да,ана тілінде де сауатты болған.Біраз жерлерді аралаған,соның ішінде Хиуаны көрген,езілген еңбекшілірдің ауыр өміріне қатты налыған.Алғашында хан сарайына жақын жүрген ол шаруалардың қапас өмірін көріп,шешен,суырып салма ақындық өнерін шонжарларды түйреп,сынауда шебер пайдаланды.Бұл кім жөнінде айтылған? (Махамбет Өтемісұлы).
IV кезең «Менің білім деңгейім»
Әрбір сайыскерлерге 5 сұрақ қойылады.
1 ойыншыға:
1. «Ақтабан шұбырынды» жылдары қай жылы басталды?(1723-1727 жж)
2. Жоңғар хандығы қай жылы құрылды? (1635 жыыл)
3.1643 жылы әскер тарихында сирек кездесетін қандай шайқас болды?(Орбұлақ)
4.Айша бибі кесенесі қай ғасырларға жатады?( XI-XII ғ.ғ)
5.Асан қайғының шын есімі? (Асан Сәбитұлы)
2 ойыншыға:
1.1710і оқиға қандай және қай жерде болды? (Қарақұм)
2.Бөкей ордасы қай жылы құрылды? (1801ж)
3.1812 жылы соғысқа белсене қатысқан қазақтардың арасында шоқынған қазақ?(Яков Беляков)
4.Қ.А.Яссауи қай жерде дүниеге келді? (Испиджаб)
5.Сұлу қағанды арабтар қалай атаған? (Сүзеген)
3 ойыншыға:
1.Жоңғар шапқыншылығынан қатты ойрандалған қазақ өлкесі? (Жетісу өңірі)
2.Қазақстанда отарлау саясатын жүргізген мемлекет? (Ресей)
3.Абылайдың бас мирасқоры.(Уәли сұлтан)
4.70 мың әскермен 7 шепке бөлініп,қазақ өлкесін ойрандаған жоңғар қонтайшысы. (Цеван Рабдан) 5. 1822 жылы Сібір қазақтарының жарғысының негізгі авторы. (Сперанский)
4 ойыншыға:
1. Жүсіп Баласағұнидың XI ғасырда жазған еңбегі. (Құтты білік)
2.Әмір Темір қай жерде қаза болды? (Отырар)
3. Түрік қағанаты өмір сүрген кезең. (552-603)
4.1243 жылы Еділдің төменгі бойында қандай мемлекет құрылды? (Алтын Орда)
5.Тарихи дерекетер нешеге бөлінеді? (2)
5 ойыншыға:
1.Қарақытай билеушісінің титулы. (Горхан)
2.Алтын Ордада исламды мемлекеттік дін етіп жариялаған хан. (Өзбек хан)
3. Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне неше жыл. (21 жыл)
4. Ежелгі тас ғасыры қалай аталады? (Палеолит)
5. Қазақ жасақтары жиналған Қазақстанның оңтүстігіндегі тау. (Ордабасы)
6 ойыншыға:
1.Сақтардың сусын дайындайтын тобы.(Хаомаварга)
2.Исатайдың серігі болған ақын (Махамбет)
3. Оғыз мемлекетінің астанасы. (Янгикент)
4.Жәнібек ханның ұрпағы 80 жасында таққа отырған хан. (Шығай)
5. Е.Пугачев көтерілісіне қай жүздердің қазақтары қатысты? (Орта және Кіші жүз)
V кезең «Сәйкестендіру тесті»
№ 1 тапсырма.
Люси Франциядан табылған археологиялық ескерткіш Синантроп Ява аралынан табылған қаңқа Питекантроп Пекин маңынан табылған адам қаңқасы Краманьон Африкадан табылған әйел қаңқасы
№ 2 тапсырма Археология Адамзаттың даму эволюциясын зерттейтін ғылым Этнография Заттай деректерді зерттейтін ғылым Антропология Халықтың салт – дәстүрлерін,әдет ғұрыптарын зерттейтін ғылым
№3 тапсырма.
Топонимика Елтаңбаларды зерттейтін ғылым Геральдика Ақша айналымын зерттейтін ғылым Нумизматика Жер – су аттарын зерттейтін ғылым
Қорытынды: Кімдер жүйрік, өнерпаз білейікші Оқушылар дарабозы деп жүрейікші. Әділқазыларға тек әділдікті Ал, білімді жастарға сәттілік тілейікші. Құттықтайық ал енді, Дарабоз болған ұланды. Өрге жүзіп өнерлі, Тауға өрлесін талабы. Қуаныштан жанары Шоқтай болып жанады, — дей отырып бүгінгі «Дарабоз — 2013» атты интеллектуалды ойынымызда өз мәресіне келіп жетті.Сөз кезегі әділ қазылар алқасына беріліп,ойынның жеңімпазы анықталады. \»Дарабоз – 2013» лентасы,грамоталармен марапатталады.