Ақмола облысы.Ақкөл ауданы.
№ 4 Ақкөл орта мектебінің.
қазақ тілі және әдебиет пән мұғалімі.
Умурзакова Анар Абулхаировна
Интегрированный урок:
Музыка. Қазақ тілі.
Цель: расширение сферы получения информации учащимися, подкрепление мотивации обучения через привлечение знаний, умений, полученных при изучении других учебных предметов.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
Жалпы сабаққа қойылған мақсаты
Білімділік: Құрманғазы мен Динаның өмірі мен шығармашылығы жайлы ақпарат алып, оқушыларды сөйлеу әрекетіне дұрыс пайдалануға дағдылдандыру.
Дамытушылық: өз пікірлерін еркін, жүйелі жеткізуге, ауызекі сөйлеу тілдерін дамыту.
Тәрбиелік: бірлесіп жұмыс істеу арқылы ұйымдастырушылыққа, жауапкершілікке, бірін-бірі тыңдауға білуге, сыйлауға және тұлғалық қабілеттерін арттыру.
Задачи:
-обогащать нравственно-эстетические чувства, пробуждать желание слушать народную музыку;
-учить понимать музыку и образно высказываться о ней;
— воспитывать любовь к казахской народной музыке.
Мұғалімнің күтетін нәтижелері
Ұлы күйшілердің өмірі және шығармашылығымен танысып, ойларын еркін жеткізуге үйрету.
III. Жаңа сабақ.
Учащие Молчанов Никита на баяне и Даурен Темербулатов на домбре исполняют
күй «Отан» композитор Ш.Калдаяков
Учитель казахского языка: Сегодня у нас с вами состоится необычный урок по казахскому языку и музыке. . Такие уроки, в которых доказывается непременная связь между двумя школьными дисциплинами, называют интегрированными. Вы убедитесь, что между предметами, на первый взгляд, далекими друг от друга — музыка и казахского языка- на самом деле есть много общего.
Учитель музыки : Переходим к основной части нашего урока. Как вы уже знаете, тема четверти — «Казахская народная музыка и его исполнители»
Казахская народная музыка уходит своими корнями в глубь веков. Далекие предки казахов, многочисленные скотоводческие племена, обитавшие на степных просторах Центральной Азии, создали богатый инструментарий, музыку, песни, самобытные музыкально-поэтические традиции, которые и были унаследованы современным казахским народом. 
У казахов музыка тесно связана с жизнью, бытом, который сопровождался песнями, кюями, терме. Почти каждый человек мог спеть или сыграть на музыкальном инструменте для себя или для небольшого круга людей: родственников, друзей. В каждом казахском доме на стене висит домбра, любимый национальный инструмент. Песни и кюи — инструментальные пьесы — звучали во время обрядов, праздников, в повседневной жизни. Прощальные песни невесты сочиняли и исполняли девушки, выходившие замуж. Когда люди собирались вместе на праздниках, они пели вместе или по очереди простые народные песни. Особо почетное место в обществе занимали профессиональные музыканты, поэты, певцы, получившие от народа звания-титулы: акыны, жырау, жыршы, кюйши, салы и серэ.
— Давайте вспомним, кто такой акын? (Поэт- импровизатор, выступает в поэтических состязаниях (айтысах).
«Ой қозғау» стратегиясы.
Учитель казахского языка.
Құрманғазының «Сарыарқа» күйін тыңдату. Сұрақтар қойып, оқушыларды сөйлету.
— Естіген музыка қай жанрға жатады? (күйге)
— Күй деген не? (музыкалық шығарма)
— Күйді шығарушы кім? (адам, күйші)
— Кімнің күйі деп деп ойлайсыңдар? (Құрманғазы)
— Қандай қазақ күйшілерін білесіңдер?(Дина, Құрманғазы, Ұзақ, Тәттімбет, Дәулеткерей)
— Күйдің мәтіні бар ма? (Жоқ)
— Әннен айырмашылығы қандай? (Әнде мәтіні бар, ал күде – жоқ))
Учитель музыки: — Кого казахи называют жырау?
(Жырау выступает от имени всего народа. «Жыр» по-казахски означает эпос, сказание, стих. Жырау были создателями и исполнителями эпических поэм.)
— Кто такой жырши?
(Жырши- исполнитель эпоса.)
— Что обозначает слово «кюйши»?
(Слово «кюйши» обозначает не только музыканта-исполнителя на домбре, кобызе или сыбызгы, но и творца, автора кюев.)
«Көрнекілік» стратегиясы.
«Күй — қазақ халқының ұлттық өнері, сөзсіз қуаныш пен қайғыны күй арқылы жеткізе білген» сурет көрсетіп, таныстыру.
Күй анасы – Дина.
Атақты күйші композитор – Дина Нұрпейсова 1861 жылы қазіргі Орал облысы , Жаңақала ауданы, Бекетай құмында қарапайым шаруаның отбасында туған. Әкесінің аты Кенже болған. Ол Динаның музыкаға зеректігі ерте байқалған. Жеті – сегіз жасында қолына домбыра ұстады. Тоғыз жасында Құрманғазымен танысады.
Дина өз заманының белгілі күйшілерімен кездеседі. Олар: Ұзақ, Түркеш. Осы күйшілердің шығармаларымен танысады.
1888 жылы Құрманғазы Динаға : « Менің күйлерімді кейінгі ұрпаққа жеткіз» , – деп өз домбырасын ұсынған. Дина ұстазының өсиетін орындады.
Динаның кең тараған күйлері : «Әсемқоңыр» , «Тойбастар», «Ана Бұйрығы», «Бұлбұл» .
Күй атасы – Құрманғазы.
Құрманғазы Сағырбаев – қазақтың күйші композиторы, домбырашы, халық аспаптар музыкасының алыбы әрі классигі. Құрманғазының бүкіл өмірі мен шығармашылығы әлеуметтік әділетсіздік пен озбырлыққа қарсы жолында өтті.
Күйші 1818 жылы қазіргі Батыс Қазақстан облысының Жаңақала ауданындағы Жиделіде туған. Атақты күйшілерден күйлерінің мазмұны туралы әртүрлі әңгіме тыңдаған.
Құрманғазының алғашқы ұстазы – Ұзақ болған. Ұзақпен ел аралап, домбырашылық өнерін жетілдірген, өнер сайсына түскен. Құрманғазының алғашқы күйлерінің бірі – «Кішкентай». Одан кейін «Сарыарқа», «Ақбай», «Ақсақ киік», «Түрмеден қашқан», «Адай», т.б. күйлерін шығарған.
Бұл күйлерінде күйші халықтың арманы, қажымас қайрат-жігерін суреттеген.
Хамит Ерғалиев «Құрманғазы» атты поэма жазды. М.Кенбаев Құрманғазының портреттік бейнесін жасады. Алматыда Қазақтың академиялық халық аспаптары оркестрі, консерватория, көне музыка мектебі Құрманғазы есімімен аталады.
3.Мәтінімен жұмыс.
Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын айтып беру, диалог құрастыру
Учитель музыки:
— Какие казахские народные инструменты вам известны?
(Домбра, қобыз, сыбызғы, үскірік, жетіген, дауылпаз, дабыл…)
Учитель: Молодцы, всё знаете! А теперь я представляю вашему вниманию фонохрестоматию с записью звучания казахских народных инструментов, которая расположена на компакт-диске, и предлагаю послушать замечательные произведения казахского народа.
Учащиеся по очереди выходят, называют музыкальное произведение, инструмент, на котором это произведение исполняется.
4. Тілдік талдау
«Шығармашылығы», «күйшілер» сөздерге морфологиялық талдау жасау.
Учитель: В заключение нашего урока прозвучит замечательная песня «Жерім менін», «Земля моя», слова к которой сочинил президент Казахстана Н. А. Назарбаев, музыку написал выдающийся композитор Казахстана Бекболат Тлеухан. Исполняет песню Носик Ирина. Эта песня патриотического содержания, но в нее органично вплетены интонации народной песенной мелодики (слушание песни).
Қорытындысы:
1.Рефлексия: оқушыларды өзін-өзі және сабақтың нәтижелерін дәулетті бағалау білуге үйрету.
2. Бағалау: бағалау әр оқушының білімі мен белсенділігіне байланысты қойылады.
В заключение урока учащиеся вместе с учителем исполняют песню «Отан» (музыка Л. Хамиди, слова Д. Абилева