Қазақ тілі мен әдебиеті сабағында қысқа мерзімді
жоспарлаудың тиімділігі

Қазіргі таңда сабқтың өзгеше өтуі, яғни дәстүрлі емес сабақтың өтуі мұғалімнің жоспарды құруынан басталады. Жаңаша білім беру бағдарламасы  маңызды үш  құжаттан  тұрады: бағдарламаның  өзі,  ұзақ мерзімді жоспар, орта және қысқа мерзімді жоспар.  Осы күнге дейінгі біздің жасап келе жатқан «Күнтізбелік  — тақырыптық» жоспарымыз – ұзақ мерзімді жоспар негізгі оқу мазмұнын қамтиды. Ұзақ мерзімді жоспар білім беру деңгейі бойынша барлық сыныптардағы пән тарауларын белгілеп, олардың жалпы ережелерін анықтайды. Яғни, ұзақ мерзімді  жоспар – бұл  оқу бағдарламасының  жалғасы,  онда пәннің негізгі   мазмұны  нақтыланады.
Ал осы оқу бағдарламасын сыныпқа тән жеті модульді ықпалдастыра тізбектелген сабақтар топтамасына айналдырса, ол – «орта мерзімді жоспар» болып табылады. Орта мерзімді жоспар – ол белгілі тақырыпқа сай тізбектелген сабақтар жоспары, яғни, сол тақырыпқа тән бөлінген сағаттардың жұмыс сызбасы. Бұл жоспарды мұғалім жеке сынып үшін пайдаланады.
Орта мерзімді жоспарды жоспарлауда:
Жұмыс кезеңдері дәйекті болады;
< Жеті модуль ықпалдаса алады;
<Әр сабақ үшін оқу мен оқыту мақсаты анықталады;
       Оқыту және оқу нәтижесі айқындалады;
Сабақтың әр кезеңінде алға ілгерлеу жоспарланады;
<Барлық оқушыларды қамту жүзеге асады.
Оқудың  әрбір кезеңінің  басынан  бастап соңына  дейін  алға ілгерілеуді қамтамасыз ету – қысқа мерзімді жоспарда жоспарланады. Қысқа мерзімді  жоспар орта  мерзімді жоспардың  құрамындағы  бір тақырыпқа байланысты, оқушыға арнап  құрылған сабақ жоспарының формасы немесе үлгісі. Яғни, Қысқа мерзіміді жоспар – жеке, дербес сабақ жоспары болып табылады.
Қысқамерзімді жоспарлауға барлық педагогтарды қамтуға болады. Мақсат қоя  білу, міндеттерді  белгілеу,  күтілетін нәтиже,  модульдерді қолдану, сабақтың  барысы,  мұғалімнің іс-әрекеті,  оқушының  іс-әрекеті, бағалау  және рефлексия бөлімдері бойынша мұғалімнің жұмысын бағалау ұсынылады. 
Жоспарды құрып отырғанда мұғалімнің алдында төменгі сұрақтарға жауап болу керек:
Оқушылар нені білу керек?
Қандай түйінді идеяларды түсінуі керек?
Қандай мәселелерді зерттеп, талдаулары керек?
Ал, қысқа мерзімді сабақ жоспарын құрудың негізгі міндеттеріне келсек:
<! сабақтың тақырыбын анықтау;
<!әр тақырыпты меңгертудің мақсаттары мен міндеттерін белгілеу;
<оқушылардың  қызығушылығын арттыру  үшін  түрлі әдіс-тәсілдер қолдану;
тыңдалым,  оқылым, айтылым,  жазылым  дағдылары бойынша түрлі жұмыс түрлерін дайындау;
төрт дағдыны қалыптастыру үшін ұсынылатын оқу материалдарымен ресурстардыоқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай іріктеп алу;
< уақытты үнемді және нәтижелі пайдаланудың жолдарын қарастыру;
<! жаңа  тақырыпты қаншалықты  меңгергенін  анықтау үшін  рефлексия ұйымдастыру.
сабақтың мазмұны бойынша қорытынды жасау;
<!оқушыларға  өзін-өзі тексеруге  және  бағалауға арналған  сұрақтар  мен тапсырмалар дайындау;
< тақырыпты пысықтау үшін үй тапсырмасын әзірлеу.
Міне,сабақтың жоспарын  осы сұрақтарға жауап беретіндей етіп және сабақ құрудың жоғарыдағы міндеттерін ескере отырып жоспарласақ, нәтижеге жетеміз.
Ал. нәтиже:
оқушыға бағытталуы керек;
белгілі бір бағытты сипаттайтын етістіктер арқылы кұрылуы керек;
< оқушының жас ерекшелігі мен оқу үлгеріміне сай болуы қажет.
Сонымен, қысқа мерзімді жоспар мұғалімге емес оқушының нақты әрекетіне бағытталады. Жеті модульді ықпалдастыра отырып, мұғалім мен оқушының әрекетін алдын – ала көпіршелер арқылы жоспарлау өте тиімді болмақ. Сол кезде ғана белгілі бір нәтижеге қол жеткізуге болады. Жоспарда оқушы мен мұғалім әрекетімен қатар нәтиже мен қолданылатын ресурстарды да енгізуге болады.
Қысқа мерзімді жоспардың нақты қатып қалған қағидасы жоқ. Ол мұғалімнің шығармашылығының жемісі десе де болады. Жоспардың әр бөліміне мұғалім кері байланыс орната білу тиіс. Осы жағдайда сабақ барысында «Өздігенен реттелген оқу» жүзеге асады. Өздігінен реттелген оқу негізгі үш элементтен тұрады:
1.тапсырмамен жұмыс барысында өздігінен бағытталушылығы;
2.оқушының проблемалар мен мақсаттарды өздігенен анықтауы:
3.проблеманы шешу мен мақсатқа жету үшін әдіс – тәсілдерді өздігінен таңдауы.

Ал, сабақ барысында қолданылатын педагогикалық әдіс –тәсілдерге келсек:
оқушының  қатесін табу үшін есес, қайта қателерін  түзету үшін оқыту;
оқушының  жеке, өзіндік мүмкіндіктерін ескеру;
оқушыларға  дебат тақырыбын  таңдауға,  зерттеуге және  «жақтаушы, даттаушы» топтарын құруға мүмкіндік беру;
дәлелдер мен айғақтарды қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
өз ойын жеткізуге, таңдауға және келісімге келуге, өнім жасауға мүмкіндік беру;
тапсырмалар  (белсенді іс-әрекеттер)  арқылы оқу  материалын өмірмен байланыстыра отырып, оқушыларды білімді өз бетімен меңгеруге талпындыру.
Жаңаша оқытудағы оқу үдерісінде  мұғалім  емес оқушы  неғұрлым  белсенді болады, мұғалім  оқу материалын  дайын  күйінде бермейді, ашық  сұрақ қою, назарын шоғырландырып оқу, шолу жасау, тәжірибе және зерттеу жасауға бағыттап отырса, сабақ жемісті болады.
Осындай жемісті сабақтың әр кезеңде белгілі бір оқыту мақсатын қоя отырып, мұғалім оқушыларға мақсатқа жетуге, мәселені анықтауға,  жауаптарды іздеуге,  мәселені  талқылауға, қорытынды  жасай отырып, өз ойын білдіруге үйрете отырып, ашық қоғамның бәсекеге қабілетті азаматы етіп тәрбиелейді.
Мысалға әр түрлі оқытудағы әдістердің мүкіндіктеріне  тоқталып кетсек:
< Оқылым және жазылымға негізделген сабақтарды құрылымды етіп құру сын  тұрғысынан ойлауға  мүмкіндік  береді, яғни  ол  қызығушылығын ояту, мағынаны ажырату және рефлексия кезеңдерінен тұрады.
Интерактивті оқыту әдіс -тәсілі арқылы оқушы интелектісіне әсер ету, яғни  ақпарат мұғалімнен  оқушыға,  оқушыдан мұғалімге  өтіп  отыруына мүмкіндік  береді. 
<!Белсенді  оқытуда оқушылар  өз  пікірін айта  білуді  және өзгенің пікіріне құрметпен қарауды үйренеді.
< Ұжымдық оқыту  технологиясы  жаңа идеяларды ұсынуға және  жаңа мүмкіндіктерді қолданып көруге бағыттап отырады. Ұжымдық оқыту  технологиясының мақсаты –қиын істерді  атқаруда, топтық  жұмыстарда, келісімге  келуде,  өзін-өзі басқару  және  ұйымдастыра білуде қажет болатын оқушы дағдыларын қалыптастыру.

Қандай әдіс – тәсілді қолданып өткізсек те әрбір сабақтың  соңында сабаққа талдау  жасап, жақсы  жақтары  мен кемшік тұстарын анықтап отырудың маңызы зор. Ол мұғалім әр сабақтан кейін мынадай сұрақтарға жауап беруі тиіс:
Сабақ мақсаты орындалды ма?
Бүгін оқушылар нені үйренді?
Сабақ  қалай өтті,  қандай  деңгейде өтті?
Тапсырмалар, жаттығулар  сабақтың  мақсатына сәйкес  болды ма?
Уақытты  қалай пайдаландым?
Жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неге?
Егер мұғалім осы сұрақтарға жауап бересе, ол алдағы сабақтарда нені ескеруі керек, қандай мәселелерге ерекше көңіл бөлуі керек,т.с.с. екенін біледі, осы жағдайда әр мұғалімнің  сабақтарында жоғары нәтижелерге қол жеткізетіні сөзсіз.
Қысқа мерзімді жоспарды төмендегі кесте бойынша құрастыруға болады: